განსხვავებული ადამიანები
mocemuli broSuris ZiriTadi amocanaa saTanado yuradReba mieqces SezRudulobis mqone pierbTan urTierTobaSi koreqtuli leqsikuri
erTeulebis SerCevas da yoveldRiur cxovrebaSi maT danergvas.
saqme mxolod imaSi ki araa, rom koreqtuli mimarTvebi xels uwyobs SezRudulobis
mqone pierTa pozitiuri imijis Camoyalibebas, aramed imaSic, rom zogierTi
yvelasaTvis misaRebi sityva, fraza Tu cnebeba, imTaviTve Seuracmyofeli iarliyi da stereotipia am
adamianebTan mimarTebaSi. amitom Cveni salaparako leqsikis daxvewa dadebiT
gavlenas iqoniebs im adamianebTan urTierTobaze, romlebic Tavs sazogadoebisgan
gandgomilad Tvlian. miuxedavad imisa, rom adamianTa umravlesoba Tavs sakmaod
koreqtulad da kargad aRzrdil adamianad Tvlis, namdvilad waadgebaT qvemoT
CamoTvlili rekomendaciebi, romelebsac karga xania warmatebiT iyenebs
civilizebuli samyaro.
es ar aris mkacrad gansazRvruli wesebi (ar unda vifiqroT, rom adamianebi
SezRudulobis gamo raime gansakuTrebul mopyrobas iTxoven Cvengan), es mxolod
rekomendaciaTa CamonaTvalia, romelic, vimedovnebT, dagvexmareba saTanado
kontaqtebis damyarebasa da im uxerxulobis daZlevaSi, romlebic yovelTvis Cndeba
maSin, rodesac Cven vxvdebiT raime axalsa da uCveulos. es rekomendaciebi
sasargebloa da saWiroa yvelasaTvis,
pirvel rigSi ki im pirTaTvis, romelTac TavianTi sqmiadobidan gamomdinare, drodadro
uxdebaT SezRudulobis mqone pirebTan urTierToba. maT Soris moiazrebian:
Jurnalistebi, momsaxurebis sferos muSakebi, sastumroebis, aeroportebis, sadgurebis,
restornebis TanamSromlebi, mZRolebi da a.S.
Cveni didi survilia, rom am broSuram xeli Seuwyos Cvens qveyanaSi iseTi
sazogadoebis formirebas, sadac yvelas Tanabari SesaZleblobebi da pirobebi eqneba.
sadac, sxvaTagan raRaciT gansxvavebuli adamianebi ar waawydebian
diskriminacias, risi saSiSroebac imTaviTve Zevs stereotipebSi.
mocemuli broSura Cveni wvlilia politikurad koreqtuli terminologiis
danergvaSi. igi Sedgenilia amerikul da britanul wyaroebze dayrdnobiT. kerZod,
es rekomendaciebi SemuSavebul iqna «gansxvavebulTa SromiTi mowyobis»
problemebTan dakavSirebiT gamarTul forumze did britaneTSi (Disability
Etiquette, Employers’ Forum on Disability, 1996) da derbiSiris integrirebuli
cxovrebis centris mier (DCIL), amerikuli organizaciebis saxelmwifo moxeleTaTvis
rekomendaciebis gaTvaliswinebiT.
iseve rogorc sxva umciresobani, romelTa uflebebi irRveva umravlesobis mier,
SezRudulobis mqone adamianebi Zalze mgrZnobiareni arian sityvebis mimarT,
romlebic kidev ufro amZimeben maT mdgomareobas. im qveynebSi, sadac
SezRudulobis mqone pirTa moZraoba aqtiur fazaSia, mdgomareobis Sesacvlelad,
propaganda eweva iseT gansazRvrebebisa da cnebebis damkvidrebas, romlebic ar
iwveven Secodebis gamomxatvel an sxva negatiur asociaciebs.
postsabWoTa qveynebSi es procesi exla ikrebs Zalas.
CvenTan jer kidev ar danergila politikurad koreqtuli terminilogia, romelic
gulisxmobs nebismieri adamianisadmi pativiscemiT mimarTvas.
saqarTveloSi 2000 wels «siqsa»-m parlaments gansaxilvelad SesTavaza termini
«invalidi»- nacvlad, politikurad koreqtuli varianti termini «gansxvavebuli».
saqarTvelos parlamentma ganixila ori varianti _ «gansxvavebuli» da «SezRuduli»,
da daamtkica _ «SezRuduli SesaZleblobis mqone adamiani».
presaSi jer kidev xSirad gvxvdeba sityvebi «xeibari», «avadmyofi» «invalidi».
qarTulSi sityva «xeibari» moiazreba omSi tramvirebul adamianad, sityva
«avadmyofi» - sulierad daavadebulad, xolo inglisuri sityva «invalidi» -
uvargiss, ufasurs niSnavs.
Cven, am sityvebis iZulebiT moxmobac
ki uxerxulobas gviqmnis. Tumca, am da sxva msgavsi sityvebis rusuli da
inglisuri variantebi jer kidev xmarebaSi, radgan zogs maTi gamoyeneba
marTebulad miaCniaT.
Zvirfaso mkiTxvelo, modiT erTad vcadoT am broSuraSi sityvebis «invalidi» an
«SezRuduli» - magivrad gamoviyenoT sityva «gansxvavebuli». am sityvis
mxarrdamWer istorias gTavazobT saxelmZRvanelos bolos.
* * *
gansxvavebul adamianTa uflebebis damcvelTa saerTaSoriso moZraoba, marTebulad Tvlis cneba invalidis Semdeg
ganmartebas :
«gansxvavebuloba niSnavs arsebuli pirobebis gamo fizikuri, gonebrivi,
sensoruli da fsiqikuri gadaxrebis mqone adamianTa qmedebebis SezRudvas
sazogadoebis mier, rac mas riyavs
aqtiuri cxovrebidan».
amrigad, gansxvavebuloba –
socialuri uTanasworobis erT-erTi formaa.
es aris socialuri da ara samedicino cneba, xolo socialuri modelis konteqtSi logikuri da upriania
gamoviyenebul iqnas Sesabamisi terminologia.
ratom ar SeiZleba ase laparaki ?
r e k o m e n d a c i e b i
rodesac gansxvavebul
adamianebze saubrobT an werT:
gamoiyeneT
sityvebi da cnebebi, romlebic ar qmnis stereotipebs
|
Tavi aarideT sityvebs da cnebebs, romlebic qmnis stereotipebs
|
gansxvavebuli
adamiani adamiani, romelsac gansxvavebulobuli unari aqvs; adamianebi,
romlebsac gansxvavebuloba axasiaTebs; adamiani SezRuduli SesaZleblobebiT;
adamiani SezRuduli funqciebiT.
|
avadmyofi,
xeibari, dasaxiCrebuli, nakliani, deformirebuli, arasrulyofili, defeqturi,
beci da a.S.
|
Adamiania
gansxvavebulobis gareSe – Cveulebrivi, tipiuri adamiani
|
normaluri,
janmrTeli (SezRudulobis mqone adamianTan Sedarebisas)
|
adamiani,
fizikuri SezRudulobiT, romelic etls iyenebs
|
invalidis
etls mijaWvuli
|
Tandayolili
gansxvavebuloba, bavSvobidan gansxvavebuli.
|
Tandayolili
defeqti, ubedureba da a.S.
|
aqvs bcd ( bavSvTa cerebraluri dambla an sxva)
|
itanjeba
bcd-Ti
|
gadaitana
poliomeliti; gansxvavebuloba aqvs poliomelitis Sedegad; adamiani, romelmac
gadaitana avadmyofoba; gaxda gansxvavebuli ... Sedegad
|
itanjeba
poliomelitiT, poliomelitis SedegebiT; poliomelitis msxverpli
|
gonebadaqveiTebuli
adamiani (mxolod zrdasrul adamianebze)
|
CamorCenili,
gonebrivad arasrulyofili
|
bavSvi, Seferxebuli
ganviTarebiT;
bavSvi, romelic nela iTvisebs,
adamiani, Seferxebuli
ganviTarebiT
|
“muxruWebiani”, Wkuasusti,
debili, dauni da a.S.
|
adamiani daunis sindromiT
bavSvi (bavSvebi) daunis sindromiT
|
«dauni», «mongoloidi», da a.S.
|
adamiani epilefsiiT;
adamianebi,
romelTac aqvT epilefsiis Setevebi
|
epileptiki, bnediani
|
sulierad avadmyofi adamianebi,
adamianebi fsiqiatriuli probelembiT,
adamianebi sulieri an emociuri moSlilobiT
|
giJi, fsixi da a.S.
|
brma, usinaTlo, mxedvelobadaqveiTebuli, cudi
mxedvelobis mqone adamiani,
smenadaqveiTebuli adamiani
yru, susti smenis mqone adamiani
adamiani (bavSvi) smenis narCenebiT.
|
TxunelasaviT brma,sruliad brma,
yru-munji, da a.S.
|
adamiani, romelsac gaaCnia sirTule verbalur urTierTobaSi,
adamiani romelsac metyvelebaSi dabrkoleba,
sirTule aqvs
|
Munji blu, da a.S.
|
svetSi “ erideT” mocemuli zogierTi sityva aseT
kiTxvas ar badebs. cxadia, roca adamians “defeqturs” vuwodebT, amiT mas
Seuracmyofas vayenebT. Tumca zogierT sityveas SeveCvieT kidec. ratom vTvliT,
rom isini Seuracmyofelia da ratom ar aris rekomendirebuli maTi gamoyeneba
adamianebTan urTierTobaSi?
imisaTvis, rom zemoT Tqmuli ufro gasagebi gavxadoT, warmogidgenT
Cveni gamokvlevis Sedegebs. seminarze, sadac monawileobas iRebdnen Jurnalistebi
da adamianebi, romelTac sxvadasxva saxis
gansxvavebuloba hqondaT, SevTavazeT
daeweraT, Tu ra grZnobebsa da asociaciebs iwvevs maTSi esa Tu is sityva an
gamoTqma.
tipiuri magaliTebi, romlebic SevarCieT 120-ze meti
pasuxidan:
·
sakmaod gavrcelebuli gamoTqma “etls mijaWvuli”
– asocirdeba “ganwirulobasTan”, “borkilebTan”.
·
yru - munji – urTierTobis sirTulesTan,
kontaqtebis damyarebis sirTulesTan.
·
avadmyofi – saWiroebs mkurnalobas,
gadamdebia.
·
yru, “paralitiki”, arasrulfasovani, uxelo, avadmyofi -
iwvevs TanagrZnobas da sibraluls.
·
xeibari, gonebaClundgi, dauni -
iwvevs zizRs.
·
fsixi, Wkuasusti, aranormaluri, “Siziki”
- dakavsirebulia usiamovno moulodnelobasTan, saSiSroebasTan, safrTxestan da
rogorc wesi iwvevs SiSs. aseT mimarTvebs kargad aRzrdili adamianebi nebismier
garemoebaSi Tavs arideben.
gamoTqmebi - gansxvavebuli,
gansxvavebuli SesaZleblobebis mqone adamiani, fizikuri SezRudulobis mqone,
adamiani etlSi, usinaTlo - sakmaod neitralur asociaciebs
iwvevs.
sityva “invalidi” sxvadasxva
grZnobebs iwvevs, Tumca, mTlianobaSi, sazogadoebis umravlesoba am termins
misaRebad miiCnevs.
sityva “invalidi”
inglisurenovani terminia da niSnavs uvargiss, gamouyenebels, gamousadegars. qarTul da rusul enebSi ki es sityva, abstraqtul
datvirTvas iZens.
saqarTveloSi inglisuri enis gaaqtiurebas am sityvis (
invalidi e.i “uvargisis”) Secvlis
bunebrivi aucilebloba mohyva.
Cven ar veTanxmebiT im azrs rom zogierTi gamoTqma,
TiTqos gamogonili da uazroa,
rom yoveldriur cxovrebaSi ver damkvidrdeba “SezRuduli
SesaZleblobebis mqone adamiani”. es gamoTqma marTlac grZeli, TiTqos mouxerxebeli da arazusticaa:
FfarTo gagebiT, SezRuduloba nebismier adamians SeiZleba met-naklebad
axasiaTebdes. TiTqos arc zepir
metyvelebaSi, damkvidrdeba gamoTqmebi: “ sulieri darRvevebis mqone adamiani” an
“adamiani, romelsac gadaadgilebis sirTule aqvs”.
demokratiuli sazogadoebis mSenebloba iTvaliswinebs
iseTi sazogadoebis Senebas, romelSic adgili ar eqneba diskriminaciis arcerT
formas ad ar iqneba gamoyenebuli madiskriminebeli terminebi.
Cveni sakuTari ena da sworad SerCeuli
gamoTqmebis gamoyenebiT Seqmnili saxeebi xazs unda usvamdes adamianis
Rirsebebs, faseulobebs, unar-Cvevebs da Zalas, TviToeuli Cvenganis wvlils
sazogadoebaSi.
cota ram stereotipebis Sesaxeb
stereotipi – es aris myari warmodgena vinmeze, an
rameze, dafuZnebuli cxovrebiseul (pirad) gamocdilebaze, an mis gareSe. rogorc
wesi, stereotipebi yalibdeba, bavSvobaSi da met-naklebad yvela adamians
gaaCnia.
marTalia, stereotipebi gvexmareba uzarmazari
informaciis gafiltvraSi, magram ar asaxavs surats mTlianobaSi da uxeSad cvlis
mocemul informacias.
sityvebisa da gamoTqmebis SerCevisas Tavi unda
avaridoT iseT stereotipebs rogoricaa
“msxverpli”
– zedmetad dramatizirebuli saxea mudmivad ubeduri da umweo adamianisa. “gmiri”,
romelic yvelanairi dabrkoleba “gadalaxa” da “normalur” cxovrebas eweva _ esec
Zalzed gavrcelebuli saxea da zedmet paTetikas Seicavs. aseTi tonis da
gamoTqmebis gamoyeneba avtors SeumCnevlad, “mfarvelis”poziciaSi ayenebs. garda
amisa, gvaxsovdes, rom koreqtulobisaken swrafvisas tavi unda avaridoT
ganzogadebas da varauds. nu mogeridebaT, Tavad am adamianebs hkiTxoT, rogori
gamoTqma ufro marTebuli iqneba maTTan mimarTebaSi.
Cven gvesmis, rom yvelasaTvis misaRebi ar iqneba
zogoerTi gamoTqma. magram SeuCveveli yuris gaxedvnas dro swirdeba. magaliTad,
ukve ramodenime welia, erTni principulad iyeneben gamoTqmas “SezRuduli
SesaZleblobebis mqone piri”, xolo meoreni Tvlian rom sityva “invalidi”
gacilebiT ufro misaxerxebelia. bevri gveubneba, rom SeiZleba gamoyenebul iqnas
nebismieri sityva, gacilebiT mniSvnelovania Seicvalos Cvens irgvliv arsebuli
stereotipebi. koreqtuli terminologia mxolod axla yalibdeba qarTulSic da sxva
enebSic.
aqedan gamomdinare, Cven siamovnebiT miviRebT Tqvens SeniSvnebsa da
winadadebebs.
cota ram etiketze.
koreqtuli terminebis xmareba sakmarisi araa, Tu ar iciT sad da rogor
gamoiyenoT isini, ris gamoc SeiZleba uerxul mdgomareobaSi aRmoCndeT Tqvenc da Tqveni
mosaubrec.
qvemoT mocemuli rekomendaciebi Cveni sakuTari gamocdilebisa da
dakvirvebis safuZvelze CamovayalibeT da imedi gvaqvs, dagexmarebaT uxerxuli
situaciebis daZlevaSi.
SeecadeT, gansxvavebuli sesaZleblobebis mqone adamians cnobismoyvare da
mowyale TvaliT ar SexedoT. Tu quCaSia
gamosuli es srulebiTac ar niSnavs, rom is mowyalebis saTxovnelad imyofeba iq.
gulCvelobis da zedmetad Tavsmoxveuli TanagrZnobis gamoxatva niSnavs imas rom
Tqven Tavidanve ver xedavT masSi Tanaswors, rac TavisTavad ukve Seuracmyofelia.
etiketis aTi zogadi wesi
am wesebs iyeneben aSS-s sazogadoebrivi samsaxurebis TanamSromlebi.
Sedgenilia karen meieris mier, amerikis SeerTebuli Statebis integraciis
centrSi.
1. rodesac
gansxvavebuli SesaZleblobis mqone adamians esaubrebiT, mimarTeT uSualod mas da
ara mis Tanmxleb pirs, an mTargmnels, romlebic eswreba saubars.
2. rodesac
gansxvavebuli SesaZleblobis mqone adamians gacnoben, sruliad bunebrivia CamoarTvaT
mas xeli. masac ki, visac uZneldeba
xelis moZraoba an iyenebs protezs, SeuZlia gamogiwodoT marjvena an marcxena
xeli.
3. rodesac
xvdebiT adamians, romelic cudad an saerTod ver xedavs, aucileblad daasaxeleT
sakuTari Tavi da isini, visTan erTadac xarT. Tu saubari jgufSi mimdinareobs, ar
dagaviwydeT daasaxeloT sakuTari Tavi da is visac mimarTavT.
- Tu Tqven daxmarebas sTavazobT, daelodeT, sanam mas miiReben da Semdeg hkiTxeT ra da rogor gaakeToT.
- zrdasrul gansxvavebuli SesaZleblobis mqone adamians moeqeciT ise, rogorc zrdasrul adamians. saxeliT da “Sen”-obiT mimarTeT, mxolod im SemTxvevaSi Tu mas kargad icnobT.
- Tu adamiani etlSi zis, mieyrdnoT an daeyrdeniT mis etls es igivea, rac mieyrdnoT an daeyrdnoT Tavad mas, rac cxadia gamaRizianebelia. etli - adamianisTvis, xelSeuxebeli sivrcis nawilia.
- rodesac esaubrebiT adamians, romelsac sirTuleebi aqvs urTierTobisas, SeecadeT yuradRebiT usminoT. iyaviT momTmeni, daelodeT sanam igi TviTon daasrulebs frazas. nu SeusworebT da mis magivrad nu daamTavrebT frazas. nurasdros moaCvenebT Tavs rom gesmiT misi saubari, Tu sainamdvileSi es ase araa. gaimeoreT, rac gaigeT, es gauadvilebs adamians gipasuxoT, xolo Tqven dagexmarebaT gaugoT mas.
- rodesac saubrobT adamianTan, romelic etlSi zis an yavarjnebiT dgas, ecadeT ise ganTavsdiT, rom Tqveni Tvalebi erT simaRleze iyos. es masTan saubars gagiadvilebT.
- Tu im adamianis yuradReba gindaT miiqcioT, romelsac cudad esmis, xeliT aniSneT dauqnieT an mxarze xeli SeaxeT. garkveviT isaubreT da TvalebSi uyureT. Tumca, mxedvelobaSi iqonieT, rom yvelas, visac cudad esmis, ar SeuZlia tuCebis moZraobiT saubris azris gageba. visac es SeuZlia, moTavsdiT ise, rom sinaTle gecemodeT Tqven da kargad CandeT. SeecadeT, araferma SegiSaloT xeli (sakvebi, sigareti, xelebi).
- nu SecbundebiT, Tu SemTxveviT windauxedavoba gamoiCineT da wamogcdaT usinaTlosTan - “vnaxavT erTmaneTs” an “amis Sesaxeb gsmeiaT...?” imasTan visac ar esmis.
gTavazobT
yuradReba miaqcioT zogierT Taviseburebsa, romelic unda gaiTvaliswinoT qvemoT
CamoTvlil gansxvavebuli unaris mqone adamianebTan urTierTobisas,
(smenadaqveiTebuli, usinaTlo, adamiani, romelic etlis saSualebiT gadaadgildeba
da
a. S.).
adanebi,
romlebsac gadaadgilebis sirTule aqvT
gaxsovdeT, rom etli – adamianis
xelSeuxebeli sivrcea. nu CamoeyrdnobiT mas, xels nu kravT, ukiTxavad nu SemoawyobT
masze fexebs. nu gaagorebT nebarTvis gareSe. es igivea, rac adamians
daukiTxavad staciT xeli da waiyvanoT.
sanam
vinmes daxmarebas
gauwvT, aucileblad SeekiTxeT,
sWirdeba es mas Tu ara. magaliTad, mZime karis gaReba an maRal xaoian xaliCaze
gavla.
Tu daxmarebis SeTavazebaze
Tanxmoba miiReT, ikiTxeT, risi gakeTebaa saWiro da misi Txovna, yuradRebiT
mosmenili miTiTebebis mixedviT SeasruleT.
Tu etlis gadaadgilebis neba
dagrTes, gadaadgileba daiwyeT nela, icodeT, rom etli
swragad iRebs siCqares da moulodnelba biZgma SeiZleba wonasworobis dakargva
gamoiwvios.
yovelTvis piradad SeamowmeT
im adgilebis SeRwevadoba, sadac dagegmilia RonisZiebis Catareba. winaswar
dainteresdiT ra saxis problemebi da barierebi SeiZleba SegxvdeT da rogor
SeiZleba maTi gadalaxva.
adamians, romelic etlSi zis, mxarze an zurgze xeli ar unda dakraT.
Tu SesaZlebelia, iseTi pozicia
SearCieT, rom saxiT erTmaneTs uyurebdeT, raTa Tqvens Tanamosaubres Tavis ukan
gadaweva ar mouxdes.
arqiteqturuli
barierebis arsebobis SemTxvevaSi,
winaswar gaafrTxileT raTa man droulad miiRos saTanado gadawyvetileba.
gaxsovdeT, rom, Tu adamians fizikuri SezRuduloba aqvs, es ar niSnavs,
rom mas aucilebelad aqvs mxedvelobis, smenis an gagebis problema.
nu ifiqrebT, rom etliT sargeblobis aucilebloba _ tragediaa. es Tavisufali
gadaadgilebis saSualebaa, ra Tqma unda, arqiteqturuli barierebis ararsebobis
SemTxvevaSi arian iseTi adamianebi, romlebsac ar daukargavT siarulis unari,
moZraoben yavarjnebiT, xeljoxiT da sxva saSualebebiT. siaruli SeuZliaT, etls
iyeneben, mxolod swrafi da moxerxebuli gadaadgilebis mizniT.
adamiani mxedvelobis daqveiTebiT da usinaTloebi.
mxedvelobis darRvevas mravali xarisxi
gaaCnia. adamiani SeiZleba iyos mxdevelobadaqveiTebuli an sruliad usinaTlo.
sruliad usinaTlo adamianTa ricxvi mxolid 10%-s Seadgens, nawils narCeni
mxedveloba gaaCnia – SeuZlia sinaTlisa da Crdilis, zogjer ki ferisa da nivtebis
moxazulobis garCevac. zogs susti periferiuli mxedveloba aqvs, sxvebs - susti
pirdapiri da kargi periferiuli. saWiroa es yvelaferi dazustdes da
gaTvaliswinebul iqnes piradi urTierTobis dros.
yovelTvis gaarkvieT, ra formiT surs adamians, informaciis miReba: braili,
msxvili Srifti, disketa, audiokaseta. Tu ar gaqvT saSualeba, miawodoT informacia
saWiro formatiT, mieciT im formiT, ra formiTac SegiZliaT – es ukeTesia, vidre
araferi.
Tu daapirebT usinaTlo adamians waukiTxoT raime, jer aucileblad
gaafrTxileT amis Sesaxeb. isaubreT Cveulebrivi toniT. ar gamotovoT informacia,
Tu amas Tavad ar mogTxovT.
Tu es mniSvnelovani werili an dokumentia, ar aris saWiro misi xelSi micema
zedmeti damajereblobisTvis. garda amisa, nu SecvliT wakiTxvas Sinaarsis
gadmocemiT.
Tu usinaTlo adamians dokumentze xeli aqvs mosaweri, mas is aucileblad winaswar
waukiTxeT. usinaTlo adamiani ar Tavisufldeba dokumentiT gaTvaliswinebuli
pasuxismgeblobisagan.
roca usinaTlo adamians
exmarebiT, nu CabRujavT mis xels, ar aris saWiro xeli stacoT da ise gaiyoloT
ukan, Tqvenc iareT masTan erTad, mieciT mas mimarTuleba.
nu gewyinebaT, Tu Tqveni daxmareba uaryves.
mokled aRwereT, adgili sadac imyofebiT. magaliTad: “darbazis centrSi,
Tqvengan daaxloebiT eqvsi nabijis daSorebiT, dgas magida”. an: “ karidan
marcxniv, rogorc ki SexvalT, dgas yavis magida”. gaafrTxileT winaaRmdegobebis Sesaxeb:
safexurebi, wylis gubeebi, ormoebi, dabali Weri, milebi da a.S. yuradReba
miaqcieT msxvrevadi nivTebis arsebobas.
Tu uadgilo ar iqneba, gamoiyeneT frazebi, xmis, suns da manZils
damaxasiaTeblad. Tumca gaiTvaliswineT, rom es yvelas ar moswons. gauziareT
danaxuli.
usinaTlos ZaRl- gamcilebels nu moeqceviT ise, rogorc Cveulebriv Sinaur cxovels.
nu miscemT brZanebebs, nu eTamaSebiT, nu SeexebiT mas xeliT.
nu
gamoarTmevT da nu CabrujavT usinaTlo adamianis xeljoxs.
yovelTvis mimarTeT
uSualod adamians, maSinac
ki, rodesac is ver gxedavT da ara mis Tanmxlebs, romelic gxedavT.
yovelTvis waradgineT Tavi, Tanamosaubreni da danarCeni damswre pirebi.
Tu xelis CamorTmeva gsurT, acnobeT mas amis Sesaxeb.
rodesac usinaTlo adamians dajdomas sTavazobT, nu dasvamT mas ZaldatanebiT, jer
xeli waaRebineT skamis sazurgis an saxelurisaken. Tu ucxo sagans acnobT, nu gadaatarebinebT
xels sagnis zedapirze, mieciT saSualeba Tavisuflad Seexos sagans. Tu Tqven
gTxoves, daexmaroT raime saganis aRebaSi, ar aris saWiro usinaTlo adamianis
xelis mtevani waiRoT sagnisken da ise aaRebinoT igi.
rodesac usinaTlo adamianTa jgufs esaubrebiT, yovelTvis daasaxeleT piri, romelsac mocemul momentSi mimarTavT.
nu aiZulebT Tqvens mosaubres sicarieles mimarTos: adgilis SecvlisSemTxvevaSiacnobeT
mas amis Sesaxeb.
SegiZliaT Cveulebrivsameb ixmaroT sityva “danaxva”. usinaTlo
adamianisTvis es igivea rc “xelebiT danaxva”, SegrZneba.
erideT bundovan gansazRvrebebs da miTiTebebs, romlebsac, rogorc wesi Tan
axlavs Jestebi, magaliTad rogoricaa gamonaTqvamebi: “Wiqa sadRac iq magidazea, TqvenTan
axlos ... ”. SeecadeT, miawodoT zusti gansazRvreba “Wiqa Tqvengan marcxniv
dgas”, “skami Tqvengan marjvnivaa”. mimikisa da Jestebis magivrad gamoiyeneT
sityvebi.
Tu SeamCnieT rom usinaTlo adamiani mimarTulebas ascda, nu SeecdebiT, mimarToT
misi moZraoba Soridan, miuaxlovdiT da daexmareT saWiro mimarTulebis SerCevaSi.
safexurebze asvlis an Casvlis dros usinaTlo adamiani, atareT kibis
perpendikularulad. siarulisas nu gaakeTebT gakvriT da mkveTr
moZraobebs. usinaTlo adamianis Tanxlebisas xelebs ukan nu SemoiwyobT – es
uxerxulia.
smenadaqveiTebuli adamianebi
rodesac smenadaqveiTebul adamians esaubrebiT, uyureT pirdapir
mas.
nu moaqcevT sakuTar saxes CrdilSi da nu aifarebT xelebs, Tmebs an sxva
sagnebs. TqvenTan mosaubres saSualeba unda hqondes Tvalyuri adevnos Tqeni saxis
gamometyvelebas.
smenis daqveiTebis sxvadasxva tipi da xarisxi arsebobs. Sesabamisad
arsebobs urTierTobis mravali saSualeba. Tu ar iciT, romels mianiWoT
upiratesoba, hkiTxeT TviTon maT.
zogierT adamians smena aqvs, magram calkeul xmebs, bgerebs arasworad
aRiqvams. am SemTxvevaSi cota ufro xmamaRla da garkveviT isaubreT, SearCieT
Sesabamisi xmis tembri. zogjer xmis dawevac mogiwevT, radgan arian iseTi
adamianebic romelTac dakarguli aqvT maRali sixSiris bgerebis aRqmis unari.
Tu gsurT miiqcioT im adamianis yuradReba, romelsac daqveiTebuli smena
aqvs, mimarTeT mas saxeliT. Tu ar gipasuxaT, SeiZleba frTxilad SeexoT xeliT
mxarze an xeli dauqnioT.
isaubreT gasagebad da Tanabrad. ar aris saWiro sityvebis
zedmetad xazgasma. yviriliT laparaki da miTumetes yurSi Cayvireba.
Tu naTqvamis gameorebas gTxoven, SeecadeT sxva formulireba
mouZebnoT mas da ixmaroT Jestebis ena.
Aucileblad darwmundiT, rom gagiges. nu mogeridebaT kiTxoT,
gagigoT Tu ara Tanamosaubrem.
Tu iseT informacias awvdiT, romelic Seicavs nomers, teqnikur an sxva
raime rTul termins, misamarTs, dawereT da acnobeT faqsis, el-fostis an sxva sakomunikacio saSualebiT, mxolod ise, rom
gasagebi iyos.
Tu zepir urTierTobaSi sirTuleebi gagiCndaT, mosaubris nebarTviT mimarTeT
werilobiT urTierTobas. arasdros TqvaT: “kargiT, es arc ise mniSvnelovania”.
Setyobineba unda iyos martivi.
ar dagaviwydeT garemo, romelSic imyofebiT. did da xalxmraval SenobebSi
rTulia urTierToba adamianebTan, romelTac cudad esmiT. Aaseve urTierTobis
barierad SeiZleba iqces kaSkaSa mze an Crdili.
nu SecvaloT saubris Temas gaufrTxileblad. gamoiyeneT gardamavali
frazebi, rogoricaa: “kargiT, exla unda ganvixiloT...”. da misT.
Zalian xSirad smenadaqveiTebuli adamianebi iyeneben Jestebis enas. Tu Tarjimnis meSveobiT
gaqvT uerTierToba, ar dagaviwydeT, rom unda mimarToT uSualod Tanamosaubres, da
ara Tarjimans.
Yvelas, visac cudad esmis, ar SeuZlia tuCebis moZraobiT gaigos Tqveni
naTqvami. umjobesia, amis Sesaxeb pirvelive Sexvedraze taqtianad hkiTxoT. Tu Tqven
Tanamosaubres es unari aqvs, unda daicvaT ramdenime mniSvnelovani wesi.
gaxsovdeT:
- 10 sityvidan mxolod 3 ikiTxeba kargad.
- Tanamosaubres unda uyuroT saxeSi elaparakoT garkveviT da nela, gamoiyenoT martivi frazebi da Tavi aaridoT umniSvnelo sityvebs.
- Tu gindaT xazi gausvaT an ufro naTeli gaxadoT naTqvamis azri,
unda gamoiyenoT saxiTi metyveleba,
Jestebi, sxeulis moZraoba.
Adamianebi ganviTarebis
Seferxebis da urTierTobis problemebiT
imetyveleT gasagebi eniT, saqmeze da daniSnulebisamebr SerCeuli
sityvebiT.
Tavi aarideT sityvier Stampebsa da xatovan gamonaTqvamebs, Tu darwmunbuli
ara xarT, rom Tqveni Tanamosaubre icnobs maT.
nu isaubrebT “qedmaRlurad”. Nnu fiqrobT, rom Tqveni ar esmiT.
amocanebisa da proeqtze isaubreT nawyvet-nawyvet. mieciT
saSualeba Tqvens Tanamosaubres gaanalizos TiToeuli etapi, im TnmimdevrobiT,
rogorc uxseniT.
gaiTvaliswineT, rom ganviTarebaSi Seferxebebis mqome zrdasrul adamiansac gaaCnia cxovrebiseuli
gamocdileba, rogorc sxva nebismier zrdasrul adamians.
saWiroebis SemTxvevaSi, gamoiyeneT TvalsaCinoeba - ilustraciebi da
fotosuraTebi. Tu pirveli mcdelobisas ver gaiges far-xmals nu dayriT, naTqvami
ramdenjerme gaimeoreT.
ganviTarebaSi Seferxebis mqone adamians iseve mimarTeT, rogorc nebismier sxvas. isaubreT im Temebze,
romlebzedac sxvebTan isaubrebdiT. magaliTad: SabaT-kviris gegmebi, Svebuleba,
amindi, ukanaskneli cnobebi.
mimarTeT uSualod mas..
gaxsovdeT, rom ganviTarebaSi Seferxebis mqone adamianebi qmediTunariani arian
da SeuZliaT dokumentebze, kontraqtebze xelis mowera, xmis micema, samedicino
daxmarebaze Tanxmobis micema da a. S.
saWiroebis SemTxvevaSi, Tqveni Setyobineba an winadadeba gadaeciT
Tanamosaubres werilobiT, megobarTan an
ojaxis wevrebTan erTad gansaxilvelad. baraTSi miuTiTeT Tqveni telefonis nomeri
da SesTavazeT ganxilvis gagrZeleba Semdeg Sexvedraze.
fsiqiatriuli problemebis mqone pirebi
fsiqikuri darRvevebi
gansxvavdeba zogad ganviTarebaSi Seferxebis mqone adamianTa problemebisagan. aseTi darTvevis
mqone adamianebi ganicadian emociur aSlilobas, rac arTulebs maT cxovrebas. maT mier samyaros
aRqma Taviseburi da cvalebadia.
ar ifiqroT, rom fsiqikuri darRvevebis mqone adamianebi aucileblad saWiroeben damatebiT zrunvas
an gansakuTrebul mopyrobas.
moepyariT, rogorc pirovnebebs. ar aris saWiro naadrevi
daskvnebis gamotana im gamocdilebis safuZvelze, romelic Tqven miiReT
gansxvavebulobis imave formis mqone adamianebTan urTierTobisas.
ar iqroT, rom fsiqikuri darRvevebis mqone adamians sxvaze metad
aqvs midrekileba Zaladobisaken. es miTia. Tu Tqven megobrulad moeqceviT, ,
isinic adeqvaturad mogeqcevian.
arasworia, rom fsiqikuri darRvevis mqone adamianebi yovelTvis iReben
an unda iRebdnen wamlebs.
arasworia mosazreba, rom fsiqiuri darRvevis mqone pirebs ar
SeuZliaT dokumentze xelis mowera an Tanxmobis micema mkurnalobaze. isini,
rogorc wesi, qmediTunarianebi arian.
arasworia, rom fsiqikuri darRvevis mqone pirebs gagebis problema aqvT, an ufro dabali
inteleqti gaaCniaT, vidre adamianTa umravlesobas.
arasworia, rom fsiqikuri darRvevis mqone pirebs ar SeuZliaT muSaoba.
maT SeuZliaT mravali iseTi saqmis Sesruleba, romelic moiTxovs gansazRvrul
codnas da unars.
nu ifirebT, rom fsiqiuri darRvevebis mqone adamianebma ar ician ra
aris maTTvis kargi, da ra – cudi.
Tu fsiqikuri darRvevis mqone piri, cud xasiaTzea, wynarad
hkiTxeT, risi gakeTeba SegiZliaT, mis dasaxmareblad.
nu ifiqrebT, rom fsiqikuri
darRvevis mqone adamians ar SeuZlia Tavad
gaumklavdes stress.
nu daelaparakebiT mas uxeSad amis safuZveli romc gqondeT.
MmetyvelebadarRveuli adamianebi
nu ignorirebT maT, visac saubari uWirs, radgan maTi gageba – Tqvensave
interesebSia.
nu SeawyvetinebT da nu SeusworebT saubars. saubari daiwyeT mxolod maSin rodesac darwmundebiT rom
man ukve daasrula Tavisi saTqmli.
nu SeecdebiT saubris daCqarebas. mzad iyaviT, rom saubari
metyvelebis sirTuleebis mqone pirTan SedarebiT met dros wagarTmevT. Tu geCqarebaT, moubodiSeT
da sxva Tavisufal droze SeuTanxmdiT.
Tanamosaubres uyureT TvalebSi, SeinarCuneT masTan vizualuri kontaqti. mTeli
Tqveni yuradReba saubars miapyariT.
nu ifiqrebT, rom
metyvelebis darRveva dabali inteleqtis maCvenebelia.
Tu adamians romelsac darRveuli aqvs metyveleba, axlavs sxva adamiani, Tqvens kiTxvebs,
komentarebs an Txovnebs misi misamarTiT nu mimarTavT.
SeecadeT iseTi kiTxvebi dasvaT, romlebic moiTxoven mokle
pasuxs an Tavis dakvras.
Tu naTqvami ver gaigeT, Tavs nu moaCvenebT, gaimeroT ise, rogorc gaigeT
da Tanamosaubris reaqcia dagexmarebaT. nu mogeridebaT, hkiTxoT is, rac ver
gaigeT. Tu mainc ver gaigeT, sTxoveT sityva ufro nela gaimeoros, SeiZleba,
aso-asoc.
ar dagaviwyvdeT, rom metyvelebadarRveul adamiansac sWirdeba Tavisi azris
gamoTqma. nu SeawyvetinebT, nu daTrgunavT da nu daaCqarebT Tanamosaubres.
nu fiqrobT, rom metvelebadarRveul
pirs Tqveni gageba ar SeuZlia.
nu iTamaSebT sxvisi xmovani aparatebiT, radganac isini adamianis
piradi kuTvnilebaa.
Tu aseT adamianebTan urTierTobisas problemebi gagiCndaT, hkiTxeT xom ar urCevniaT
urTierTobis sxva saSualebis gamoyeneba – dawera, dabeWdva.
Hhiperkinezebi
hiperkinezi
–
tanis an kidurebis uneblie moZraobaa, romelic, Cveulebriv axasiaTebT bavSvTa
cerebraluri damblis (bcd) mqone pirebs. uneblie moZraobebi SeiZleba gamoiwvios
zurgis tvinis dazianebamac.
hiperkinezeiani adamianis danaxvisas ar aris saWiro gansakuTrebuli interesis
gamoxatva.
saubrisas yuradRebas nu miaqcevT Tanamosaubris uneblie moZraobebs, radgan, garda
imisa rom uxerxulia, SesaZloa raime mniSvnelovani gamogrCeT. maSin oriveni
uxerxul mdgomareobaSi aRmoCndebiT.
daxmareba SesTavazeT daZalebis, sazogadoebis yuradRebas miqcevis gareSe.
sanam hiperkinezis mqone pirTan erTad
sufras miujdebiT, dainteresdiT, sufris rogori mowyobilobaa misTvis mosaxerxebeli.
mas SeiZleba dasWirdes koqteilis Cxirebi, Rrma TefSi an piriqiT, maRali an
dabali finjani da a. S.
Tu maRaziaSi, hiperkinezis mqone adamianma gTxovaT, amoiRoT misi CanTidan safule
da gadaixadoT an CaulagoT mas navaWri CanTaSi, nu SegeSindebaT misi am
Txovnebis Sesruleba. amasTan, ar aris saWiro mis magier gadaixadoT.
transportSi: avtobusSi (troleibusSi, tramvaiSi) asvla-Camosvlisas, daxmarebis
SeTavazebamde hikiTxeT, sWirdeba Tu ara mas is. zogierTs ucxo adamianis
daxmareba mxolod xels uSlis. Tu adgilis daTmobisas uari giTxraT, nuRar CaacivdebiT.
kinoSi an TeatrSi hiperkinezis mqone adamianebisTvis bileTebis yidvisas, aarCieT iseTi
adgilebi, sadac isini TavianTi uneblie moZraobebiT xels ar SeuSlian sxva
mayureblebs. Tuki aseTi adgilebi ar aris, maSin administracias unda SeuTanxmdeT,
rom daamaton adgilebi gasasvlelebSi.
hiperkinezis mqone adamianis ganerviulebis Tavidan acilebis mizniT uars nu
ityviT mastan SekamaTebaze. pozicia “oRond ar inerviulo, “kargi rac aris aris” migviyvans
mxolod drois da nervebis kargvamde. mSvidad gamoTqviT Tqveni argumentebi,
maSinac ki rodesac xedavT, rom Tqveni Tanamosaubre Relavs.
hiperkenizis dros gvxdeba metyelebis sirTuleebic. am SemTxvevaSi girCevT,
misdioT rCevebs qveTavidan “metyvelebis sirTuleebis mqone pirebi”.
da bolos…....
nu SegaSfoTebT koreqtuli wesebis simravle Tuki rameSi eWvi geparebaT, endeT
Tqvens alRos da TanagrZnobis unars. SeinarCuneT simSvide da keTilganwyoba.
Tu ar iciT ra qnaT, hkiTxeT Tqvens Tanamosaubres. Nnu SegeSindebaT, rom amiT mas
awyeninebT – Tqven xom erTmaneTtan urTierTobiT xarT dainteresebuli. Tuki Tqven koreqtulad
da gasagebad moiqceviT isinic gagigeben.
nurc xumrobis SegeSindebaT. taqtiani da drouli xumroba mxolod
dagexmarebaT urTierTobis damyarebaSi da situaciis ganmuxtvaSi.
sxvasac ise
moeqeciT, rogorc sakuTar Tavs, da yvelaferi kargad iqneba.
warmatebebs gisurvebT!
rTulia zogadsakacobrio problemebis erTi xelis
dakvriT gadaWra, magram Cven vcdilobT viswavloT maTi daZleva da sxvebsac
davexmaroT am saqmeSi.
wignisTvis “ena da eTika”
jon DSapiro, amerikeli Jurnalisti, gazeTi “voSington
posti”
invalidi: axali terminis Zieba
diskriminaciis aRmosafxvrelad enas
udidesi
mniSvneloba aqvs
es didi imedismomcemi
faqtoria. erT-erTma saqvelmoqmedo organizaciam
terminis «invalidis» Semcvleli sxva axali, dadebiTi muxtis materebeli
terminis mofiqrebisTvis jildod 50 aTasi dolari gamoyo. Mmagram sanam
gamarjvebuli terminis «gansxvavebuli SesaZleblobis mqone adamiani» - avtori
mogebul Tanxas sazeimod miiRebda, misi termini satovelTao qilikisa da mtruli
damokidebulebis sagnad iqca.
aseTma gulgrilobam erTi
sayuradRebo tendencia gamoavlina: Turme invalidebi im zomamde SeeCvivnen
TavianT invalidobas, sulac aRar eCoTirebaT es termini da amayoben kidec. ubralod,
sxva iseT umciresobaTa msgavsad,
rogorebic arian Savebi, homoseqsualistebi, da a.S. Txouloben Seicvalos maTdami
damokidebuleba da ena romliTac sazogadoeba maTze saubrobs.
ar aris marTali, TiTqos
invalidis buneba, zedmetad mgrZnobiarea. magaliTad, sityvas «xeibari» sazogadoeba didi xania iynebs.
Uunda iTqvas rom arc invalidebi amboben am sityvaze uars «TavisianebTan»
urTierTobaSi, magram isini aseTive warmatebiT iyeneben iseT terminebsac,
rogoricaa «mosiaruleebi», an «jer ar dainvalidebulni», riTac imaze
migvaniSneben, rom invalidobis albaToba izrdeba, Tundac siberis moaxloebasTan
erTad.
aseT gamoTqmebs ki pirvel
yovlisa ki imitom xmaroben, rom ena ayalibebs socialur stereotipebs da Tavisi
wvlili Seaqvs umciresobis statusis dadgenaSi, diskriminaciis procesSi.
aseTi problemebi, ki namdvilad
ar akliaT amerikel invalidebs, romelTa raodenoba 34-43 milions Seadgens,
imisdamixedviT, Tu ras gulisxmoben sityvaSi «invalidi».
konkursi moewyo qristinas
erovnuli fondis iniciativiT. konkursze ganxilul iqna 66 aTasi
termini.Ggamarjvebuli terminis «gansxvavebuli SesaZleblobis mqone piri» avtori
j. frimani ambobs, rom is Tavad specialur skolaSi muSaobs, da xedavs Tu
moswavleebi, rogor ganicdian maT mimarT gamoTqmul arakoreqtul sityvas an
gamoTqmas.
frimanis varaudiT, invalidebi
uaryofen iseT sityvebs, romlebSic imTaviTve Zevs azri, TiTqos, maTi fizikuri an
mentaluri monacemebi aucileblad unda iwvevdes Secodebas, metyveleben maT
sisusteebze, YTiTqos isini sacodavebi da ususurni arian. metnaklebad misaRebia
termini disabled (SezRuduli
SesaZleblobis mqone adamiani), romelmac axlaxan gandevna xmarebidan termini handicapped (adamiani, romelsac
daxmareba esaWiroeba). es termini Tavdapirvelad moiwones Tavad invalidebma.
arsebobs kidev erTi misaRebi gansazRvreba «adamiani, romelsac invalidoba
gaaCnia» e.i. pirvel rigSi adamiani Semdeg misi Tvisebebi.
Tumca aSkaraa is faqti, rom
TviTo invalidebi ar iyeneben iseT terminebs, rogoricaa «adamiani, romelsac
fizikuri SezRuduloba aqvs», «gonebrivi da fizikuri sirTuleebis mqone adamiani»
da sxva msgavsi...
termini «adamiani,
gadaadgilebis sirTuleebiT», arafriT ganmasxvavebs «everestze mcocavi
qalisagan»- ambobs poeti da eseisti nensi maersi. misi azriT, mxolod
zusti terminologia Tu daafiqrebs xalxs, ras niSnavs iyo invalidi da ratom aris
saWiro SeRwevadi garemos Seqmna, romelSic invalidi Tavisuflad imoZravebs.
gazeTis «cxovreba invalidobiT»
Jurnalistis, diana piastros azriT ki frimanis terminis mixedviT,
invalidoba TiTqos erTi samarcxvino ram aris da aucileblad unda daimalos. is
Tvlis, rom sityva «gansxvavebuli» bundovani gansazRvrebaa da faqtiurad uaryofs
realobas.
Jurnalis «Disabiliti Rag» redaqtori Tvlis rom «xalxi ver Caswvdeba invalidobis
kulturas, etli fexzec rom gadaataroT»
zogirTebis azriT ki
diskriminaciis gamomxatvelia Tavad is faqtic, rom sazogadoebis mxolod mcire
nawils aniWeben statuss misi fizikuri mdgomareobis mixedviT. fizikurad raime
damaxasiaTebeli da xandaxan gansakuTrebulad originaluri, yvelas aqvs. bevri
maTgani, maT Soris «super varskvlavebic», cdiloben dafaron zedmetad yuradRebis
mimqcevi gansxvaveba (mag: didi cxviri, da sxva) da amisTvis yvela xerxs
iyeneben. «garda amisa, me xalxze, gacilebiT ukeTesi Sexeduleba maqvs da mjera,
rom xalxs invalidobis kulturis gagebis unari aqvs fexebze etlis gadatarebis
gareSec» ambobs m.m.
biznesmenma d.
brous maknaganma daaarsa qristinas erovnuli fondi, romelsac Tavisi
qaliSvilis pativsacemad misive saxeli daarqva. gogonas bcd (bavSvTa cerebraluri
dambla) aqvs. biznesmenis azriT, axali ena aucilebelia ara mxolod imisaTvis,
rom invalidebma naTlad gamoxaton TaviaanTi SegrZnebebi, aramed imisaTvisac rom
Secvalon sazogadoebaSi arsebuli stereotipuli, crurwmenaze dafuZnebuli myarad
damkvidrebuli Sexedulebebi maT Sesaxeb.
konkursis Jiuris wevri irving
keneT zola ambobs, SeiZleba termini «gansxvavebuli» sulac ar aRmoCndes
sicocxlisunariani, magram Tavad konkursi win gadadgmuli nabijia. konkursma
bevri daafiqra, imaze Tu ra SeuZlia uaryofiTi datvirTvis matarebel sityvas. is
faqti, rom invalidebi iZenen TviTganmsazRvrel axal sityvebs da sazogadoeba
mxars uWers maT, erTgvarad, axali urTierTobis Camoyalibebis niSania.
Комментариев нет:
Отправить комментарий