gardamavali periodis problemebis pirispir
Sesavali
saqarTveloSi mimdinare ekonomikurma krizisma gansakuTrebiT
mZime mdgomareobaSi moaqcia sazogadoebis iseTi daucveli fenebi, rogorcaa
xandazmulebi, iZulebiT gadaadgilebulni, invalidebi, martoxela dedebi da
seriozulad daavadebulni. saqarTveloSi bevri dRvandeli dRiT cxovrobs.
Tumca saerTo fonze SeimCneva mdgomareobis mcireodeni gaumjobeseba, magram ara imaTTvis vinc saWiroebda da dResac saWiroebs socialur dacvas, miTufro maSin, rodesac isedac gausaZlis pirobebSi mcxovreb masebs moexsnaT saxelmwifos mxridan is mwiri daxmareba (SeRavaTebi) romelic dRemde hqondaT. amgvarma socialurma garemom, cxadia, gavlena iqonia sazogadoebaSi adamianur urTierTobebze, fsiqologiur klimatze, pirovnul gaucxoebaze, faseulobebisa, msxverplis qcevis, da stereotopis formirebaze. dRevandeli saSualo fuladi da arafuladi Semosavali sakmarisi ar aris, aramcTu Rirseuli cxovrebisTvis, aramed arsebobisaTvis. uTanasworobis koeficienti Zalian maRali da mzardia. mosaxleobis yvelaze Raribi jgufebi ibrZvian cxovrebis minimaluri donis SesanarCuneblad, socialuri daxmarebis arsebuli sistema ki araefeqturia da seriozul reformas saWiroebs.
Tumca saerTo fonze SeimCneva mdgomareobis mcireodeni gaumjobeseba, magram ara imaTTvis vinc saWiroebda da dResac saWiroebs socialur dacvas, miTufro maSin, rodesac isedac gausaZlis pirobebSi mcxovreb masebs moexsnaT saxelmwifos mxridan is mwiri daxmareba (SeRavaTebi) romelic dRemde hqondaT. amgvarma socialurma garemom, cxadia, gavlena iqonia sazogadoebaSi adamianur urTierTobebze, fsiqologiur klimatze, pirovnul gaucxoebaze, faseulobebisa, msxverplis qcevis, da stereotopis formirebaze. dRevandeli saSualo fuladi da arafuladi Semosavali sakmarisi ar aris, aramcTu Rirseuli cxovrebisTvis, aramed arsebobisaTvis. uTanasworobis koeficienti Zalian maRali da mzardia. mosaxleobis yvelaze Raribi jgufebi ibrZvian cxovrebis minimaluri donis SesanarCuneblad, socialuri daxmarebis arsebuli sistema ki araefeqturia da seriozul reformas saWiroebs.
erT-erTi yvelaze daucveli fena dRevandel saqarTveloSi
invalidebi arian. mkafiod gamoxatuli suraTis arsebobis miuxedavad, saqarTvelos
invalid qalTa saerTaSoriso asociaciam Caatara kvleva: fizikuri SezRudulobis
mqone qalTa realuri mdgomareobas Sesaxeb. gamoica samenovani broSura
“saqarTvelos invalidi qalebi, gardamavali periodis problemebis pirispir”.
gamokvlevis zogadi aRwera
kvlevis
mizania dadgindes fizikuri SezRudulobis mqone qalTa raodenoba da maT samedicino
diagnozsa da cxovrebis wess Soris kavSiri. kvleva Catarda TbilisSi (vakisa da
isnis, rogorc ekonomikurad gansxvavebuli raionebi) 344 da 300 regionebSi mcxovrebi fizikuri SezRudulobis mqone
qalis (asaki – 18-dan 45 wlamde) gamokiTxvis safuZvelze.
gamokiTxva
ar iyo anonimuri, igi gulisxmobda pirovnul identifikacias – saxeli gvari,
misamarTi, invalidobis xarisxi da sxva saanketo monacemebis aRricxvas, rac
SemdgomSi daedo safuZvlad kompiuteruli, mudam
ganaxlebadi monacemTa bazis Seqmnas (Microsoft Access-is formatSi).
saanketo
monacemebis garda, kvleva moicavs Semdeg sferoebs: ganaTleba, janmrTeloba da
samedicino momsaxurebis xelmisawvdomloba; socialurida ekonomikuri mdgomareoba,
yofiTi pirobebi; dasaqmeba; maTi SesaZleblobebi da interesebi; sazogadoebriv
cxovrebaSi monawileoba da sazogadoebasTan urTierToba; diskriminaciis faqtebi,
politikuri aqtioba, socialuri Rirebulebebi da sxva.
saerTo ekonomikuri gasaWiris fonze, invalidTa
yofa gausaZlisia. Adamianebis am kategorias ar eZleva damoukidebeli cxovrebis
saSualeba. cxadia Seqmnil fonze, ar iqneba moulodneli, Tu fizikuri SezRudulobis
mqone qalebis mniSvnelovan nawils aReniSneba depresiuli foni, pasiuroba
socialuri gaucxoveba. SezRudulia interesebis sfero.
aRsaniSnavia,
rom gamokiTxulTa didi nawili varkeTili raionidan ufro met uaryofiT gancdebsa da
Sefasebebs aRniSnavs sazogadoebis mxridan, vidre vakis. SesaZloa, es
ganisazRvreba am ori raionis gansxvavebuli ekonomikuri mdgomareobiTa da
gansxvavebuli socialuri Rirebulebebis foniT.
aRiniSneba aseve dabali uflebrivi TviTSegneba,
dabali TviTSefaseba.
ekonomikuri mdgomareoba da sayofacxovrebo momsaxureba
respondentTa did nawils daniSnuli ar aqvs invalidobis pensia.
Mmizezi: fizikuri SezRuduloba, fasiani samedicino komisia da sxva. am dros, es
pensia metad mcirea – saSualod 12 lari – (12kg. puris, an 3kg. xorcis
ekvivalentia) da, rogorc wesi, gaicema 3-14 Tvis dagvianebiT. sazogadoebrivi
azris Sesaqmnelad puris kompensacias, ratomRac, pensia daerqva. es maSin, roca
oficialuri monacemebiT 2000 wels saqarTveloSi saarsebo minimaluri samomxmareblo
kalaTa Seadgens 100-120 lars, da kanoni saarsebo minimumis Sesaxeb, saerTod, ar
arsebobs. invalidi, romelic iRebs 12 lar
pensias (puris kompensacias), Tu is amavdroulad muSaobs da Tundac 30 lar
xelfass iRebs, pensia exsneba, radgan ara aqvs ufleba miiRos orive Tanxa.
amgvarad, invalid qalTa bedi mTlianad damokidebulia gare daxmarebaze –
saxelmwifosi iqneba es, Tu axloblebis. amgvari Semweobis gareSe darCenili
umravlesobis bedi kiTxvis niSnis qveS dgas, TviT invalid qalTa arseboba, da ara
maTi sazogadoebaSi, srulfasovani cxovreba. es ki im pirobebSi, roca saerTo
ekonomikuri krizisa da usaxsroebis gamo ojaxTa umravlesobisTvis ukiduresad
gaZnelda invalidi ojaxis wevris saWiroebebis uzrunvelyofa da maTi Senaxva. es
kategoria mZime tvirTad iqca. amdenad,
gasakviri ar aris, rom invalid qalTa sayofacxovrebo momsaxurebis
mdgomareoba savalaloa, xolo nawilisTvis katastrofuli. magaliTad: zogs
sacxovrebel binaSi sveli wertilic ki ar gaaCnia.
ganaTleba da dasaqmeba
gamokiTxulTa naxevarze mets saSualo an saSualo specialuri
ganaTleba gaaCniaT, xolo TiTqmis mesameds – umaRlesi. unda aRiniSnos, rom
umaRlesi ganaTleba umravles SemTxvevaSi 1991 wlamde aqvT miRebuli, xolo
sadReisod umaRlesi ganaTlebis miReba invalidi qalisTvis did sirTuleebTan aris
dakavSirebuli. invalidTa mkurnaloba ekonomikuri siduxWiris gamo isedac Wirs, da
isini ZiriTadad dasaqmebisa da Semosavlis Ziebaze arian orientirebulebi.
miuxedavad amisa, fizikuri SezRudulobis mqone qalTa 91%-s ar gaaCniaT samuSao, da mxolod 8-9% ari dasaqmebuli. es ki im dros,
roca mniSvnelovan nawils ZiriTadi profesiis garda meore specialobacaa aqvs
aTvisebuli, 77%-ma icis ucxo ena, da 32% mzadaa kidev erTi specialoba aiTvisos.
janmrTelobis dacva
gansakuTrebiT savalalo mdgomareobaSia invalid qalTa
samedicino momsaxurebis sfero. Cven saSualeba gvqonda samedicino momsaxurebis
sakiTxi gangvexila dinamikaSi., anu amJamindeli suraTi Sedarebuliyo 10-15 wlis
winandelTan. xazgasmiT gamoikveTa is cnobili faqti, rom bolo 10 wlis
ganmavlobaSi TbilisSi mcxovreb invalid qalTa samedicino momsaxureba da
medikamentebiT uzrunvelyofa sagrZnoblad gauaresda, ise rom umravlesobas ar aqvs
mkurnalobis saSualeba. gansxvavebiT Sesadarebel periodTan, saxelmwifo dRes
praqtikulad aRar iRebs monawileobas invalidTa samedicino problemebis
mogvarebaSi da es problemebi umravles SemTxvevcaSi Tavad invalidTa an maTi
ojaxebis mosagvarebelia.
20%-s aqvs gaformebuli samedicino dazRvevis polisi, isic
umravles SemTxvevaSi saxelmwifo sadazRvevo kompaniebSi, rac mas praqtikulad
gamousadegarad xdis. amgvari polisis mflobelebi ver sargebloben polisiT
gaTvaliswinebul momsaxurebas, radganac jandacvis saministrosadmi saxelmwifos
mier gadauxdeli valis gamo, saavadmyofoebi uars acxadeben moemsaxuron
invalidebs saxelmwifo polisis safuZvelze, damoukidebeli cxovrebis donis
asawevad.
ara nakleb problematuria invalidebisTvis Rirseuli cxovrebis
pirobebis Sesaqmnelad aucilebeli damxmare inventariT uzrunvelyofac (sainvalido
savarZlebi, yavarjnebi, smenis aparatebi da sxva). mxolod 14% aris
uzrunvelyofili amgvari inventariT, xolo did umravlesobas an saerTod ar gaaCnia
es inventari, an maTs gankargulebaSi myofi inventari moZvelebulia an araa
srulyofili. zogjer isec xdeba, rom mwoliare invalidi acxadebs, TiTqos da mas ar
sWirdeba damxmare inventari, radganac man ar icis, Tu ra saSualebebi arsebobs
misi mdgomareobis gasaadvileblad.
fsiqologiuri mdgomareoba
fizikuri SezRudulobis mqone qalTa didi nawili mZafrad
ganicdis sazogadoebisgan gamijvnas, romelsac isini, arausafuZvlod,
diskriminaciad aRiqvamen. sazogadoebis mxridan ki maT gariyvas, aseve uaryofiTi
damokidebuleba axasiaTebs.
saerTo daskvnebi
invalid qalTa mdgomareoba dRevandelobis pirobebSi uaRresad
mZimea. isini sazogadoebrivad pasiurebi arian, monawileobas ar iReben politikur
Tu kulturul cxovrebaSi. amisi erT-erTi mizezia, ekonomikuri umweobis garda,
sazogadoebis mxridan arahumanuri damokidebuleba, ganaTlebis da janmrTelobis xelmiuwvdomoba,
fizikurad SeuRwevadi garemo, maTi dausaqmebloba, CaurTveloba ufro farTe
socialur sivrceSi, vidre ojaxisa da axloblebis uSualo wrea. aranakleb
xelSemSleli faqtoria invalidebisTvis saWiro inventaris uqonloba, gadaadgilebis
sirTule, transportisa da satransporto xarjebis uqonloba.
ekonomikuri siduxWiris, mZime sayofacxovrebo pirobebis,
sazogadoebisgan gaucxoebisa da mTlianad sxvaze damokidebulobis fonze Zalze
xSiria depresia, nevrotuli simptomebi, martoobis mZafri gancda, sakuTar TavSi
Caketva. Zalze Seviwroebulia invalidebis interesTa sfero, isini Semoifargleba
iseTi areebiT, rac ar moiTxovs xarjsa da gadaadgilebas – xelsaqme, televizia,
kiTxva, da a.S.
invalidi qalis da sazogadoebis urTierT damokidebulebas
ramodenime ZiriTadi faqtori ganapirobebs – esaa ekonomikuri mdgomareoba,
invalidobis forma daavadebis SezRudva, Senobebis SeuRwevadoba, sazogadoebis
mxridan arahumanuri damokidebuleba, tradiciuli stereotipebis arseboba da sxva.
fizikuri SezRudulobis mqone qalTa CarTuloba sazogadoebriv
cxovrebaSi, TviT sazogadoebis mxridan mimReblobisa sruluflebian wevrad da
mzrunvelobis gamovlena, ai is aucilebeli, rac Cvens sazogadoebas maRali
kulturis sazogadoebaT aqcevs.
Cvens ar SevxebivarT invalidTa emociur Tvidgancdis faqtors.
Cveni gamokvleva cxadyofs, rom invalid qalTa mdgomareobis
sakiTxi sazogadoebis yuradRebas da ufro siRrmiseul Seswavlas moiTxovs, raTa
sazogadoebamac, mTavrobamac da Sesabamisma saqvelmoqmedo organizaciebmac miiRon
sando da srulyofili informaci invalid qalTa mdgomareobasa da problemebis
Sesaxeb.
manana galuaSvili
saqarTvelos invalid qalTa saerTaSoriso asociacia
11.05.1999
Комментариев нет:
Отправить комментарий